Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü Sahipleri: Bilimin Zirve İsimleri!

14 Ekim 2025

2733

Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü Sahipleri

Konu Başlıkları

Öncü Keşifler Dönemi (1901-1945)
Moleküler Biyolojinin Yükselişi (1946-1980)
Genetik ve Hücresel İletişim Çağı (1981-2010)
Modern Tıp ve Yeni Teknolojiler (2011-Günümüz)
İnsanlığın Ortak Hafızası: Nobel'in Bilime Mirası

Kapak Fotoğrafı Kaynak: Khan Academy

Alfred Nobel'in 1895 tarihli vasiyetiyle başlayan ve 1901'den bu yana insanlığa hizmet eden Nobel Ödülleri arasında, belki de en hayat kurtaranı Fizyoloji veya Tıp alanında verilenidir. İsveç'teki Karolinska Enstitüsü tarafından her yıl titizlikle seçilen bu ödül, insan vücudunun sırlarını aydınlatan, hastalıklara karşı yeni silahlar geliştiren ve tıp biliminin ufkunu genişleten olağanüstü katkıları onurlandırır.

Bu prestijli ödül, difteri serumundan penisilinin keşfine, DNA'nın yapısından modern kanser tedavilerine kadar tıbbın en büyük devrimlerine tanıklık etmiştir. Aşağıda, 1901'den günümüze uzanan bu onurlu listenin tamamını, bilimin farklı dönemlerindeki ilerleyişini yansıtacak şekilde derledik. Bu liste, sadece bilim insanlarının değil, aynı zamanda insanlığın hastalıklara ve bilinmezliğe karşı verdiği mücadelenin de bir özetidir.

Öncü Keşifler Dönemi (1901-1945)

20.yüzyılın ilk yarısı, özellikle bulaşıcı hastalıklarla mücadelede ve vücudun temel fizyolojik mekanizmalarının anlaşılmasında devrim niteliğinde keşiflere sahne oldu. Bu dönemde bilim insanları, vitaminlerin, kan gruplarının ve hormonların sırlarını çözerek modern tıbbın temellerini attılar.

1901 - Emil Adolf von Behring (Almanya): Difteriye karşı serum tedavisi üzerine çalışmaları.
1902 - Ronald Ross (Birleşik Krallık): Sıtmanın vücuda nasıl girdiğini göstermesi.
1903 - Niels Ryberg Finsen (Danimarka): Lupus vulgaris tedavisinde yoğunlaştırılmış ışık radyasyonu kullanımı.
1904 - Ivan Pavlov (Rusya): Sindirim sistemi fizyolojisi üzerine çalışmaları.
1905 - Robert Koch (Almanya): Tüberkülozla ilgili araştırma ve keşifleri.
1906 - Camillo Golgi (İtalya) ve Santiago Ramón y Cajal (İspanya): Sinir sisteminin yapısı üzerine çalışmaları.
1907 - Charles Louis Alphonse Laveran (Fransa): Protozoanın hastalıklara neden olmadaki rolü üzerine çalışmaları.
1908 - Ilya Ilyich Mechnikov (Rusya) ve Paul Ehrlich (Almanya): İmmün sistem (bağışıklık) ile ilgili çalışmaları.
1909 - Emil Theodor Kocher (İsviçre): Tiroid bezinin fizyolojisi, patolojisi ve cerrahisi üzerine çalışmaları.
1910 - Albrecht Kossel (Almanya): Proteinler ve nükleik maddeler üzerine çalışmaları.
1911 - Allvar Gullstrand (İsveç): Göz diyoptrisi ile ilgili çalışmaları.
1912 - Alexis Carrel (Fransa): Damar sütürü, kan damarı ve organ transplantasyonu üzerine çalışmaları.
1913 - Charles Robert Richet (Fransa): Anafilaksi ile ilgili çalışmaları.
1914 - Robert Bárány (Avusturya): Vestibüler aparatın patolojisi ve fizyolojisi üzerine çalışmaları.
1919 - Jules Bordet (Belçika): Bağışıklıkla ilgili keşifleri.
1920 - August Krogh (Danimarka): Kapiller damarlardaki motor düzenleme mekanizması keşfi.
1922 - Archibald Vivian Hill (Birleşik Krallık) ve Otto Fritz Meyerhof (Almanya): Kaslardaki ısı üretimi ve oksijen tüketimi arasındaki ilişkiyi keşifleri.
1923 - Frederick Banting ve John Macleod (Kanada): İnsülinin keşfi.
1924 - Willem Einthoven (Hollanda): Elektrokardiyogram mekanizmasının keşfi.
1926 - Johannes Fibiger (Danimarka): Spiroptera carcinoma'nın keşfi.
1927 - Julius Wagner-Jauregg (Avusturya): Sıtma aşısının paralitik demans tedavisinde kullanımı.
1928 - Charles Nicolle (Fransa): Tifüs ile ilgili çalışmaları.
1929 - Christiaan Eijkman (Hollanda) ve Sir Frederick Hopkins (Birleşik Krallık): Antinöritik ve büyümeyi uyarıcı vitaminlerin keşfi.
1930 - Karl Landsteiner (Avusturya): İnsan kan gruplarını keşfi.
1931 - Otto Heinrich Warburg (Almanya): Solunumsal enzimlerin doğası ve etki mekanizmalarının keşfi.
1932 - Sir Charles Sherrington ve Edgar Adrian (Birleşik Krallık): Nöronların işlevlerine ilişkin keşifleri.
1933 - Thomas Hunt Morgan (ABD): Kalıtımda kromozomun rolü ile ilgili keşifleri.
1934 - George Whipple, George Minot ve William Murphy (ABD): Anemi vakalarında karaciğer tedavisi ile ilgili keşifleri.
1935 - Hans Spemann (Almanya): Embriyonik gelişimde organize edici etkiyi keşfi.
1936 - Sir Henry Dale (Birleşik Krallık) ve Otto Loewi (Avusturya): Sinir uyarılarının kimyasal iletimi ile ilgili keşifleri.
1937 - Albert Szent-Györgyi (Macaristan): Biyolojik yanma süreçleri ve C vitamini ile ilgili keşifleri.
1938 - Corneille Heymans (Belçika): Solunumun düzenlenmesinde sinüs ve aort mekanizmalarının rolü.
1939 - Gerhard Domagk (Almanya): Prontosil'in antibakteriyel etkilerini keşfi.
1943 - Henrik Dam (Danimarka) ve Edward Doisy (ABD): K vitamininin keşfi ve kimyasal yapısının aydınlatılması.
1944 - Joseph Erlanger ve Herbert Gasser (ABD): Tekli sinir liflerinin farklılaşmış fonksiyonları üzerine keşifleri.
1945 - Sir Alexander Fleming, Ernst Boris Chain (Birleşik Krallık) ve Sir Howard Florey (Avustralya): Penisilin ve çeşitli bulaşıcı hastalıklardaki iyileştirici etkisinin keşfi.

Moleküler Biyolojinin Yükselişi (1946-1980)

İkinci Dünya Savaşı sonrası dönem, bilimin odağını makro düzeyden mikro düzeye, yani hücrenin ve moleküllerin sırlarına çevirdi. DNA'nın yapısının çözülmesiyle başlayan bu çağ, genetik kodun aydınlatılması, protein sentezinin anlaşılması ve moleküler genetiğin temellerinin atılması gibi devrimlere tanıklık etti.

1946 - Hermann Joseph Muller (ABD): X-ışını radyasyonuna bağlı mutasyonları keşfetmesi.
1947 - Carl ve Gerty Cori (ABD), Bernardo Houssay (Arjantin): Glikojenin katalitik dönüşümü ve hipofiz hormonunun şeker metabolizmasındaki rolü.
1948 - Paul Hermann Müller (İsviçre): DDT'nin temas zehiri olarak yüksek etkisini keşfetmesi.
1949 - Walter Hess (İsviçre) ve Egas Moniz (Portekiz): Ara beynin fonksiyonel düzeni ve lobotominin terapötik değeri.
1950 - Edward Kendall, Philip Hench (ABD) ve Tadeus Reichstein (İsviçre): Adrenal korteks hormonları ile ilgili keşifleri.
1951 - Max Theiler (Güney Afrika): Sarı humma ve mücadelesi ile ilgili keşifleri.
1952 - Selman Waksman (ABD): Tüberküloza etkili ilk antibiyotik olan streptomisini keşfi.
1953 - Hans Adolf Krebs (Birleşik Krallık) ve Fritz Albert Lipmann (ABD): Sitrik asit siklusu ve Ko-enzim A'yı keşifleri.
1954 - John Enders, Thomas Weller ve Frederick Robbins (ABD): Poliomyelit virüslerinin çeşitli doku kültürlerinde üreyebilmesini keşifleri.
1955 - Hugo Theorell (İsveç): Oksidasyon enzimlerinin yapısı ve etki mekanizması.
1956 - André Cournand, Dickinson Richards (ABD) ve Werner Forssmann (Batı Almanya): Kalp kateterizasyonu ve dolaşım sistemiyle ilgili keşifleri.
1957 - Daniel Bovet (İtalya): Vücuttaki bazı maddelerin etkisini inhibe eden sentetik bileşikler üzerine keşifleri.
1958 - George Beadle, Edward Tatum ve Joshua Lederberg (ABD): Genlerin kimyasal olayları düzenlemedeki rolü ve bakterilerdeki genetik rekombinasyon.
1959 - Severo Ochoa ve Arthur Kornberg (ABD): RNA ve DNA'nın biyolojik sentez mekanizmasını keşifleri.
1960 - Sir Frank Macfarlane Burnet (Avustralya) ve Peter Medawar (Birleşik Krallık): Kazanılmış immünolojik toleransı keşifleri.
1961 - Georg von Békésy (ABD): Koklea içindeki stimülasyonun fiziksel mekanizması.
1962 - Francis Crick, Maurice Wilkins (Birleşik Krallık) ve James Watson (ABD): Nükleik asitlerin moleküler yapısı (DNA) ve bilgi transferindeki önemi.
1963 - Sir John Eccles (Avustralya), Alan Hodgkin ve Andrew Huxley (Birleşik Krallık): Sinir hücre zarında eksitasyon ve inhibisyonun iyonik mekanizmaları.
1964 - Konrad Bloch (ABD) ve Feodor Lynen (Batı Almanya): Kolesterol ve yağ asidi metabolizması mekanizması.
1965 - François Jacob, André Lwoff ve Jacques Monod (Fransa): Enzimlerin genetik kontrolü ve virüs sentezi.
1966 - Peyton Rous ve Charles Huggins (ABD): Tümör indükleyici virüsler ve prostat kanserinin hormonal tedavisi.
1967 - Ragnar Granit (İsveç), Haldan Keffer Hartline ve George Wald (ABD): Gözün birincil görsel süreçleri.
1968 - Robert W. Holley, Har Gobind Khorana ve Marshall W. Nirenberg (ABD): Genetik kodun yorumlanması ve protein sentezindeki fonksiyonu.
1969 - Max Delbrück, Alfred Hershey ve Salvador Luria (ABD): Virüslerin replikasyon mekanizması ve genetik yapısı.
1970 - Sir Bernard Katz (Birleşik Krallık), Ulf von Euler (İsveç) ve Julius Axelrod (ABD): Sinir uçlarındaki hümoral transmitterler.
1971 - Earl W. Sutherland, Jr. (ABD): Hormonların etki mekanizmaları.
1972 - Gerald M. Edelman (ABD) ve Rodney R. Porter (Birleşik Krallık): Antikorların kimyasal yapısı.
1973 - Karl von Frisch (Batı Almanya), Konrad Lorenz (Avusturya) ve Nikolaas Tinbergen (Birleşik Krallık): Bireysel ve toplumsal davranış kalıplarının organizasyonu.
1974 - Albert Claude, Christian de Duve (Belçika) ve George E. Palade (ABD): Hücrenin yapısal ve fonksiyonel organizasyonu.
1975 - David Baltimore, Renato Dulbecco ve Howard Temin (ABD): Tümör virüsleri ve hücrenin genetik materyali arasındaki etkileşim.
1976 - Baruch S. Blumberg ve D. Carleton Gajdusek (ABD): Enfeksiyöz hastalıkların kaynağı ve yayılımı için yeni mekanizmalar.
1977 - Roger Guillemin, Andrew V. Schally ve Rosalyn Yalow (ABD): Beynin peptit hormon üretimi ve radyoimmunolojik yöntemler.
1978 - Werner Arber (İsviçre), Daniel Nathans ve Hamilton O. Smith (ABD): Restriksiyon enzimlerinin keşfi ve moleküler genetikte kullanımı.
1979 - Allan M. Cormack (ABD) ve Godfrey N. Hounsfield (Birleşik Krallık): Bilgisayar destekli tomografinin geliştirilmesi.
1980 - Baruj Benacerraf, George D. Snell (ABD) ve Jean Dausset (Fransa): İmmünolojik reaksiyonları düzenleyen, genetik olarak belirli hücre yüzey yapıları.

Fotoğraf Kaynakları:Gairdner- Observer Voice

Genetik ve Hücresel İletişim Çağı (1981-2010)

Bu dönem, genetik mühendisliğinin ve hücreler arası iletişimin daha derinlemesine anlaşıldığı bir çağ oldu. Büyüme faktörleri, G-proteinleri, iyon kanalları ve programlı hücre ölümü gibi konular aydınlatılarak kanserden nörolojik hastalıklara kadar birçok alanda yeni tedavi yaklaşımlarının kapısı aralandı.

1981 - Roger W. Sperry, David H. Hubel (ABD) ve Torsten N. Wiesel (İsveç): Serebral hemisferlerin fonksiyonel uzmanlaşmaları ve vizüel sistemdeki bilgi işleme.
1982 - Sune K. Bergström, Bengt I. Samuelsson (İsveç) ve John R. Vane (Birleşik Krallık): Prostaglandinler ve ilişkili biyolojik olarak aktif maddeler.
1983 - Barbara McClintock (ABD): Hareketli genetik elemanların (zıplayan genler) keşfi.
1984 - Niels K. Jerne (Danimarka), Georges J.F. Köhler (Batı Almanya) ve César Milstein (Arjantin/Birleşik Krallık): Bağışıklık sistemi teorileri ve monoklonal antikorların üretimi.
1985 - Michael S. Brown ve Joseph L. Goldstein (ABD): Kolesterol metabolizmasının regülasyonu.
1986 - Stanley Cohen (ABD) ve Rita Levi-Montalcini (İtalya/ABD): Büyüme faktörlerinin keşfi.
1987 - Susumu Tonegawa (Japonya): Antikor çeşitliliğinin genetik ilkelerinin keşfi.
1988 - Sir James W. Black (Birleşik Krallık), Gertrude B. Elion ve George H. Hitchings (ABD): Farmakolojinin önemli ilkelerinin keşfi.
1989 - J. Michael Bishop ve Harold E. Varmus (ABD): Retroviral onkogenlerin hücresel kaynağı.
1990 - Joseph E. Murray ve E. Donnall Thomas (ABD): Organ ve hücre nakli ile ilgili keşifleri.
1991 - Erwin Neher ve Bert Sakmann (Almanya): Hücrelerdeki iyon kanallarının fonksiyonları.
1992 - Edmond H. Fischer (İsviçre/ABD) ve Edwin G. Krebs (ABD): Tersinir protein fosforilasyonunun keşfi.
1993 - Sir Richard J. Roberts (Birleşik Krallık) ve Phillip A. Sharp (ABD): Bölünmüş genlerin keşfi.
1994 - Alfred G. Gilman ve Martin Rodbell (ABD): G-proteinleri ve hücrede sinyal iletimindeki rolü.
1995 - Edward B. Lewis, Eric F. Wieschaus (ABD) ve Christiane Nüsslein-Volhard (Almanya): Erken embriyonik gelişimin genetik kontrolü.
1996 - Peter C. Doherty (Avustralya) ve Rolf M. Zinkernagel (İsviçre): Hücre aracılı immün defansın özellikleri.
1997 - Stanley B. Prusiner (ABD): Enfeksiyonların yeni bir biyolojik kaynağı olan prionların keşfi.
1998 - Robert F. Furchgott, Louis J. Ignarro ve Ferid Murad (ABD): Nitrik oksitin kardiyovasküler sistemde bir sinyal molekülü olarak keşfi.
1999 - Günter Blobel (Almanya/ABD): Proteinlerin hücrede taşınımını yöneten içsel sinyallerin keşfi.
2000 - Arvid Carlsson (İsveç), Paul Greengard ve Eric R. Kandel (ABD): Sinir sistemindeki sinyal iletimi.
2001 - Leland H. Hartwell (ABD), Sir Tim Hunt ve Sir Paul M. Nurse (Birleşik Krallık): Hücre döngüsünün anahtar düzenleyicilerinin keşfi.
2002 - Sydney Brenner (Güney Afrika/Birleşik Krallık), H. Robert Horvitz (ABD) ve Sir John E. Sulston (Birleşik Krallık): Organ gelişiminin genetik regülasyonu ve programlı hücre ölümü.
2003 - Paul Lauterbur (ABD) ve Sir Peter Mansfield (Birleşik Krallık): Manyetik rezonans görüntüleme (MR) ile ilgili keşifleri.
2004 - Richard Axel ve Linda B. Buck (ABD): Koku reseptörleri ve olfaktör sistemin düzenlenmesi.
2005 - Barry J. Marshall ve J. Robin Warren (Avustralya): Helicobacter pylori bakterisi ve gastrit/peptik ülserdeki rolü.
2006 - Andrew Z. Fire ve Craig C. Mello (ABD): RNA engellemesinin (gen susturulması) keşfi.
2007 - Mario R. Capecchi (İtalya/ABD), Sir Martin J. Evans (Birleşik Krallık) ve Oliver Smithies (Birleşik Krallık/ABD): Farelerde belirli gen değişikliklerinin ilkeleri.
2008 - Harald zur Hausen (Almanya), Françoise Barré-Sinoussi ve Luc Montagnier (Fransa): Serviks kanserine neden olan HPV ve HIV'in keşfi.
2009 - Elizabeth H. Blackburn, Carol W. Greider ve Jack W. Szostak (ABD/Avustralya/Birleşik Krallık): Kromozomların telomerler ve telomeraz enzimi tarafından nasıl korunduğunun keşfi.
2010 - Sir Robert G. Edwards (Birleşik Krallık): İn vitro fertilizasyonun (tüp bebek) geliştirilmesi.

Modern Tıp ve Yeni Teknolojiler (2011-Günümüz)

21.yüzyıl, bağışıklık sistemini kansere karşı kullanmaktan, hücreleri yeniden programlamaya ve mRNA aşıları gibi devrimsel teknolojilere kadar birçok heyecan verici gelişmeye sahne oldu. Bu dönemdeki keşifler, kişiselleştirilmiş ve daha etkili tedavilerin önünü açmaya devam ediyor.

2011 - Bruce A. Beutler (ABD), Jules A. Hoffmann (Fransa) ve Ralph M. Steinman (Kanada/ABD): Doğuştan ve edinilmiş bağışıklık sisteminin etkinleşmesi ve dendritik hücrenin rolü.
2012 - Sir John B. Gurdon (Birleşik Krallık) ve Shinya Yamanaka (Japonya): Erişkin hücrelerin yeniden programlanarak pluripotent hücrelere dönüştürülebileceğinin keşfi.
2013 - James E. Rothman, Randy W. Schekman ve Thomas C. Südhof (ABD): Hücrelerdeki majör iletim sistemi olan vezikül trafiğinin düzenlenmesi.
2014 - John O'Keefe (ABD/Birleşik Krallık), May-Britt Moser ve Edvard I. Moser (Norveç): Beyinde bir konumlandırma sistemi oluşturan hücrelerin keşfi.
2015 - William C. Campbell (İrlanda/ABD), Satoshi Ōmura (Japonya) ve Tu Youyou (Çin): Yuvarlak solucan parazitleri ve sıtmaya karşı yeni tedavilerin keşfi.
2016 - Yoshinori Ohsumi (Japonya): Otofaji mekanizmalarının keşfi.
2017 - Jeffrey C. Hall, Michael Rosbash ve Michael W. Young (ABD): Sirkadiyen ritmi (biyolojik saat) kontrol eden moleküler mekanizmalar.
2018 - James P. Allison (ABD) ve Tasuku Honjo (Japonya): Negatif bağışıklık regülasyonunu inhibe ederek kanser terapisi keşfi.
2019 - William Kaelin Jr., Peter J. Ratcliffe (Birleşik Krallık) ve Gregg L. Semenza (ABD): Hücrelerin oksijen mevcudiyetini nasıl algıladığı ve uyum sağladığı.
2020 - Harvey J. Alter, Charles M. Rice (ABD) ve Michael Houghton (Birleşik Krallık): Hepatit C virüsünün keşfi.
2021 - David Julius (ABD) ve Ardem Patapoutian (Lübnan/ABD): Isı ve temas reseptörlerinin keşfi.
2022 - Svante Pääbo (İsveç): Soyu tükenmiş homininlerin genomları ve insan evrimi ile ilgili keşifleri.
2023 - Katalin Karikó (Macaristan/ABD) ve Drew Weissman (ABD): COVID-19'a karşı etkili mRNA aşılarının geliştirilmesini sağlayan keşifler.
2024 - Victor Ambros ve Gary Ruvkun (ABD): MikroRNA'nın ve transkripsiyon sonrası gen regülasyonundaki rolünün keşfi.
2025 - Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell (ABD) ve Shimon Sakaguchi (Japonya): Periferik immün toleransa ilişkin keşifler. (Not: Listenizde yer alan bu bilgi, geleceğe yönelik bir tahmini veya spesifik bir kaynaktan alınmış bir veriyi yansıtmaktadır.)

İnsanlığın Ortak Hafızası: Nobel'in Bilime Mirası

Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'nün yüz yılı aşkın tarihi, insanlığın merak, azim ve zeka ile neler başarabileceğinin en somut kanıtıdır. Bakterilerle savaştan genetik kodun derinliklerine inen bu yolculuk, milyonlarca insanın hayatını kurtarmış ve yaşam kalitesini artırmıştır.

Bu liste, sadece ödül kazanan isimlerin bir derlemesi değil, aynı zamanda bilimin omuz omuza yükselen bir ilerleme olduğunu gösteren bir haritadır. Her bir keşif, bir sonrakinin temelini atmış ve tıbbın geleceğini şekillendirmiştir. Bu miras, yeni nesil bilim insanlarına ilham vermeye ve insanlığın en zorlu sağlık sorunlarına çözüm arayışını sürdürmeye devam edecektir.

İçerik Kaynak: Wikipedia